Zaman zaman, görünür hiçbir neden yokken, yoğun bir şekilde kaşınmaya başlarız. Bazen kaşınma öyle bir hal alır ki kaşıdıkça rahatlayacağız zannederken kaşıntı hissi artmaya devam eder ve vücut uyuşmaya başlar. Bu şekilde kaşıntıyla birlikte gelen fiziksel belirtiler bizi strese sokabilir. Stres seviyemizi kontrol edemedikçe kaşınmaya devam eder ve kendimizi artık başını kaçırdığımız bir döngü içinde bulabiliriz.

Genellikle böyle bir durumda "Stresten kaşınıyorum" demek yerine, çoğu zaman hissettiklerimizi bir tarafa koyup asıl sebebin cildimizde oluşan bir rahatsızlık olabileceğini düşünürüz. Çünkü genellikle kaşıntı ve uyuşma psikolojik semptomlar olarak görülmez. Hatta biri bunun mümkün olduğunu söylediğinde kendimizi "Psikolojik kaşıntı olur mu?" diye sorarken bile bulabiliriz.

Oysaki literatürde psikolojik kaşıntı diye bir kavram geçiyor. Yani ruhsal duruma bağlı olarak kaşınma davranışı görülebiliyor. İşte bu yazımızda da bu konunun inerek "Psikolojik kaşıntı nedir?" ve "Psikolojik kaşıntının belirtileri nelerdir?" gibi aklınızda oluşabilecek tüm sorulara cevap vermeye çalışacağız.

Psikolojik Kaşıntı Nedir?

Psikolojik olarak kaşınma, fiziksel bir faktörden ziyade, stres ve kaygı gibi psikolojik etmenler nedeniyle tetiklenen bir kaşınma hâli olarak tanımlanabilir. Yani "Stres kaşıntı yapar mı? Stresten kaşıntı olur mu?" diye soruyorsanız cevabı evet.

Hala psikolojik kaşınmaya dair kesin sonuç veren çalışma bulunmamakla birlikte, bazı kaşıntıların fiziksel koşullar ve cilt rahatsızlıklarından bağımsız olarak yaşanabileceği düşünülüyor. Özellikle anksiyete bozukluğu, depresyon ve Obsesif Kompulsif Bozukluk gibi mental sağlık sorunları kaşıntı hissine yol açabiliyor. Her ne kadar kaşıntı hissi gerçekten fiziksel olarak deneyimleniyor olsa da bu durumu tetikleyen etken psikolojik olabiliyor.

Burada psikoloji literatüründe geçen “somatik deneyimleme” kavramından da bahsedebiliriz. Kaşıntının bu kavram kapsamına girip girmediği henüz kanıtlanmamış olsa da mide bulantısı, baş ya da karın ağrısı gibi bazı fiziksel semptomların psikolojik kökenlerle açıklanabildiği literatürde çalışmalarla kanıtlanmıştır.

Psikolojik, Strese Bağlı Kaşıntı Belirtileri Nelerdir?

Sinirsel kaşıntı belirtileri genellikle kronik cilt rahatsızlıklarına, böbrek sorunlarına bağlı ya da nörolojik kökenli hastalıklar nedeniyle görülebileceği gibi psikolojik rahatsızlıklar sebebiyle de yaşanabilir. Psikolojik kaşıntının nedenlerini üç maddede toplayabiliriz:

• Kaşıntıya sebep olan bazı cilt rahatsızlıklarının kaygı gibi psikolojik semptomları tetiklemesi,
• Sedef hastalığı gibi cilt rahatsızlıklarının strese bağlı olarak şiddetlenmesi,
• Kaşıntı hissine doğrudan bağlantılı olan psikolojik sorunlar.

Görüldüğü gibi farklı ana faktörler söz konusu. Şimdi bunları biraz daha detaylı bir şekilde inceleyelim.

Cilt Rahatsızlıkları ve Psikolojik Kaşıntı İlişkisi

Egzama ve sedef hastalığı gibi cilt rahatsızlıkları sonucunda ortaya çıkan kaşıntı hissinin artış göstermesi ve önlenememesi, stres veya kaygı seviyesinin yükselmesine sebep olabilir. Tabii cilt rahatsızlıkları psikolojik semptomlara neden olabileceği gibi bazı psikolojik rahatsızlıklar da cilt problemlerine yol açabilir. Çoğu cilt rahatsızlığı, artan stresle birlikte yoğunlaşabilir ve kaşıntı-stres döngüsü yaşanabilir. Dolayısıyla bu döngünün kaynağını tespit etmek zorlayıcı olabilir.

Anksiyete, Stres ve Psikolojik Kaşıntı İlişkisi

Her kaşıntı bir cilt rahatsızlığının varlığına işaret etmez.

• Stres ve kaygı seviyelerinin kontrol edilemeyen düzeylere çıkması, ciltte kaşıntı hissinin başlamasına neden olabilir.
• Kimi zaman stresli dönemlerde hormonal düzensizlik ve sinir sisteminin çalışma düzeninde değişimler de yaşanabilir. Bu değişim, sinir uçları vasıtasıyla vücutta psikolojik kaşıntının başlamasına neden olabilir.
• Psikolojik kaşıntılar; çoğunlukla kollar, bacaklar, yüz ve saç derisinde hissedilmekle birlikte vücudun farklı noktalarında da açığa çıkabilir.
• Psikolojik kaşıntı belirtileri, kısa süre devam edebildiği gibi kronik hale de gelebilir.
• Ayrıca kaşıntı hissi her zaman yüksek stres ve kaygı seviyeleriyle eş zamanlı olarak başlamayabilir. Kaygı duygusunun yoğun olarak yaşanmasının ardından anksiyete semptomları hafiflediğinde de kaşıntı ortaya çıkabilir.

Anksiyeteye bağlı gelişen psikolojik kaşıntının geceleri arttığına yönelik teoriler bulunuyor. Temple Üniversitesi ve Birleşik Krallık Royal Victoria Hastanesi ortaklığında psikolojik gece kaşıntısına yönelik yürütülen "Nocturnal Pruritus: The Battle for a Peaceful Night’s Sleep" isimli çalışmanın verileri, bu teoriyi güçlendiriyor. Buna göre:

• Geceleri cildin nem seviyesinin azalması, kan akışının artması ve kaşıntıyla ilişkili hormonların gündüze oranla daha yüksek seviyelere ulaşması kaşıntı hissinde artışa neden olabiliyor.
• Depresyon ve anksiyetenin yanı sıra yüksek stres seviyesi de gece kaşıntısının nedenleri arasında görülüyor.
• Birey; akşamları, gündüz saatlerine kıyasla kendisine daha fazla odaklanıp bedenini dinleyebildiği için bu saatlerde psikolojik kaşıntı hissinin artmasının da mümkün olabileceğine değiniyor.

Anksiyete ile kaşıntı ilişkisine dair bir diğer teoriyse anksiyetenin saç kökleriyle bağlantılı olan kortizon seviyesini yükseltmesi ve bunun sonucunda kaşıntı hissinin açığa çıkması. Bu teori, kaygı seviyesi yükseldiğinde psikolojik olarak kafa bölgesinde kaşınmanın yaşanabileceğini söylüyor.

Psikolojik Kaşıntı Nasıl Anlaşılır?

Kaşıntı, fiziksel bir semptom olduğu için kaşıntının altında yatan sebebi öğrenmek ve bir tedavi planı oluşturmak için genellikle önce dermatoloji birimine başvurulur. Çünkü kaşıntının her zaman ilk olarak bir cilt probleminden ya da başka bir fiziksel rahatsızlıktan dolayı yaşandığı düşünülür.

• Başvurulan uzman; egzama, sedef hastalığı, zona, böcek ısırıkları, kuru cilt veya alerjik reaksiyon gibi seçenekleri değerlendirir.
• Kaşıntının tiroid problemi, böbrek hastalıkları, diyabet veya karaciğer hastalıkları gibi başka hastalıklarla ilişkisi olabileceğinden sağlık öykünüzü doktorunuzla paylaşarak tanı sürecini kolaylaştırabilirsiniz.
• Ayrıca bu aşamada yaşamakta olduğunuz psikolojik bir rahatsızlık söz konusu ise ondan da doktorunuza mutlaka bahsetmelisiniz.

Kaşıntının fiziksel koşullar sebebiyle yaşanmadığı sonucuna varıldığında doktorunuz sizi psikoloji ve dermatoloji alanlarının birleşiminden doğan psikodermatoloji birimine ya da bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirebilir. Bu birimde kaşıntının asıl nedeni araştırılır.

Psikolojik Kaşıntı Nasıl Geçer?

Bu alanda henüz yeterince çalışma yapılmış değil. Ancak kaşıntı, stres ve kaygının yanı sıra Obsesif Kompulsif Bozukluk gibi farklı mental sağlık sorunlarının karakteristik yapısında da görülebildiği için bu bozukluklar kapsamında bazı tedavi yöntemleri mevcuttur. Ama bu noktada şuna dikkat çekmek iyi olabilir: Psikolojik kaşıntı tedavisi kaşıntıyı değil, bu hisse yol açan ana tetikleyiciyi keşfetmek üzerine yürütülür. Tabii ki bu süreçte danıştığınız uzman farklı disiplinlerin de görüşünü almak isteyebilir ve kaşıntı sebebiyle ciltte oluşan yaralar için tedaviler uygulanabilir.

Psikolojik kaşıntı belirtileri gösteriyor, "Strese bağlı kaşıntı nasıl geçer?" diye merak ediyorsanız:

• Hastalıkları psikolojik, sosyolojik ve biyolojik olarak bütünsel bakış açısıyla değerlendirmeyi sağlayan biyopsikososyal yaklaşımı benimsemiş bir uzmandan destek alabilirsiniz.
• Psikolojik kaşıntının ana nedenlerinden biri olan stres ve kaygıyı yönetebilmek ve diğer ilişkili psikolojik rahatsızlıkların semptomlarıyla baş etme yöntemlerini öğrenebilmek adına psikoterapi desteği alabilirsiniz. Psikolojik kaşıntının nedenlerini fark etmek için bir ruh sağlığı uzmanına başvurabilirsiniz.
• Kaşıntı psikolojik nedenlerden kaynaklanıyor olsa da sürekli kaşınmak, cildinizde hasarlara yol açabilir. Cildinizde kaşıntı yaraları ya da başka cilt problemleri oluşmaması için bir dermatolog ile görüşebilirsiniz. Doktorunuz gerektiği takdirde ilaçla tedaviye başlayabilir ya da yatıştırıcı kremler önerebilir.

Psikolojik, Strese Bağlı Kaşıntı Yaşayanlara Yardımcı Olabilecek İpuçları

Bir uzman eşliğinde uygulayacağınız yöntemler dışında "Strese bağlı kaşıntıya ne iyi gelir?" sorusunun yanıtı için şunları deneyebilirsiniz:

• Psikoterapinin yanında yaşam boyu stres ve kaygı kontrolünü sağlayabilmek adına nefes egzersizleri, yoga ve meditasyon gibi hem zihinsel hem fiziksel olarak rahatlamanızı sağlayacak aktiviteleri hayatınıza dahil edebilirsiniz.
• Kıyafet seçiminde kaşıntıya neden olabilecek ya da kaşıntı hissini artırabilecek sert dokulu ve sentetik kumaşlardan uzak durabilirsiniz.
• Çok sıcak suda yıkanmak yerine ılık veya soğuk duş alarak kaşıntıyı artırmaktan kaçınabilirsiniz.
• Sıcak havalarda güneş ışığına maruz kalmamaya özen gösterebilirsiniz.
• Kaşıma hissi yoğunlaştığında ve kendinizi kaşımaktan alıkoyamadığınız anlarda tırnaklarınızı keserek veya bir eldiven giyerek cildinize vereceğiniz zararı en aza indirebilirsiniz.

Psikolojik kaşıntı hâli, fiziksel olarak rahatsız edici olmasının yanında psikolojik hastalıkların kötüleşmesine de neden olabilir. Elbette bu durum, halihazırda psikolojik semptomlarla mücadele eden bireyler için zorlayıcı görünebilir. Ancak psikoterapi desteğiyle sorunun kaynağını keşfetmek ve semptomları kontrol altına almak, psikolojik kaşıntının azalmasına ve zamanla yok olmasına katkı sağlayabilir. Psikolojik kaşıntı hissinizi kontrol altına almak için Salus uygulamasından destek alabilirsiniz.

Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız “Psikolojik Uyuşma ve Karıncalanma Nasıl Geçer?” ve "Psikolojik Mide Bulantısı Nasıl Geçer? (7 Yöntem)" yazılarımızı incelemeniz de faydalı olabilir.

Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.