Yeni durumlarla karşı karşıya kaldığınızda kendinizi huzursuz hissediyor musunuz?

Yeni bir yemeği denemek gözünüzü korkuttuğu için buluşmalara gitmekten kaçıyor musunuz?

Eğer bu sorulara verdiğiniz cevaplar "Evet." ise neofobiye sahip olabilirsiniz. Neofobi, negatif etkileri nedeniyle günlük hayattaki işlevselliğinizi bozabilir ve sizi sınırlandırabilir. Gelin, "Neofobi nedir ve nasıl oluşur?'' gibi sorularının yanıtlarını inceleyelim.

Neofobi Nedir?

Özgül fobinin bir alt türü olan neofobi, yenilik korkusu olarak da bilinir. Neofobi, kişilerin yeni bir olayla ya da durumla karşılaştığında olağanüstü korku ya da endişe yaşamasına neden olur. Kişiler yeni bir yere gitmekten yeni bir alet denemeye kadar pek çok farklı duruma karşı korku ve endişe duyabilir. Neofobinin aldığı isim, endişe ya da kaygı yaratan yeni duruma göre değişebilir. Örneğin yeni tatlar denemekten endişe duyan ve bundan kaçınan kişilerin fobisi, ''Gıda Neofobisi'' olarak adlandırılır.

Neofobi Neden Gelişir?

Ruhsal bozuklukların gelişiminde pek çok farklı faktörün etkisi olabilir. Neofobinin gelişmesi için de şu gibi bir dizi faktörün etkili olduğu düşünülüyor:

• Travmatik deneyimler,
• Genetik yatkınlık,
• Performans kaygısı gibi diğer endişeler

Birey bu risk faktörlerine sahipse yeniliklerle ilgili kötü bir deneyim yaşadığında neofobi geliştirme ihtimali artabilir. Neofobinin oluşmasında bunların yanı sıra yaş, cinsiyet, aile tutumları ve mizaç yapısı gibi pek çok farklı etmen de etkili olabilir.

Neofobi Belirtileri Nelerdir?

Neofobi; pek çok farklı fiziksel, psikolojik ve davranışsal belirtiye sebep olsa da başlıca semptomlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Fiziksel Semptomlar:

• Baş dönmesi,
• Mide bulantısı,
• Titreme,
• Çarpıntı,
• Soluk hızında artış.

Psikolojik Semptomlar:

• Kaygı hissetme,
• Derealizasyon (Gerçek dışılık hissi),
• Ölüm korkusu.

Davranışsal Semptomlar:

• Kaçma,
• Kaçınma.

Neofobi Tanısı Nasıl Konulur?

Neofobi, Mental Bozuklukların Tanımsal ve Varsayımsal El Kitabı'nda (DSM-5) tanınan bir rahatsızlık değil. Bu nedenle bireye neofobi teşhisi koymak diye bir kavramdan da bahsetmek doğru olmaz. Nitekim literatürde geçmeyen bir rahatsızlığın teşhisini koymak mümkün değil. Ama bu noktada danışılan uzmanın sorabileceği, dikkat edebileceği konuları şöyle özetleyebiliriz:

• Yeni şeylerle karşılaştığında aşırı, manasız, ani bir korku yaşama ve panik tepkisi,
• Yeni şeylerle karşılaşmaktan kaçınma,
• Yeni şeylerle karşılaşıldığında yaşanılan sıkıntıdan kaçma.

Neofobi Testi Nedir?

Alanında uzman doktor ve psikologlar neofobik kişileri tespit etmek adına farklı test ve ölçekler geliştirilmiştir. Neofobi testleri kişilerin şikâyetlerine göre seçilir ve tanı konulabilmesi için yardımcı olurlar. Yurt dışında geliştirilen ölçeklerin Türk normuna uyması adına test çalışmaları yapılarak kültüre uygun hâle getirilir. Profesyoneller tarafından uygulanan bu test sayesinde neofobik kişiler kolayca tespit edilir.

Ayrıca neofobinin alt türlerini tespit etmek adına farklı ölçekler kullanılır. Besin fobisinin tespiti için yurt dışında geliştirilen Besin Neofobisi Ölçeği, geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapıldıktan sonra Türkiye'de kullanılmaya başlanmıştır.

Neofobi Nasıl Tedavi Edilir?

Neofobi tedavisinde terapi ve ilaç tedavisi gibi farklı yöntemler kullanılır. Fobilerin tedavisinde ilaç tedavisinden pek fazla yararlanılmasa da hekimler uygun bulduğu takdirde antidepresanlardan yardım alabilir.

Neofobi tedavisi için Bilişsel Davranışçı Terapi(BDT) ve EMDR gibi psikoterapi ekollerinden yararlanılır. BDT ekolünde neofobisi olan kişilere maruz bırakma yöntemi uygulanır. Maruz bırakma yönteminde kişinin güvenli bir ortamda yeniliklerle yüz yüze gelmesi ve kaçmaması sağlanır. Kişinin zaman içerisinde korkusuna karşı duyarsızlaşması ve anksiyetesini yönetmeyi öğrenmesi amaçlanır.

Neofobi ruhsal travmalar sonucunda oluşmuşsa EMDR tedavisinden de yararlanılır. Bu tedavi sürecinde bireyin daha önce yaşadığı ve onda korkunun yerleşmesine yol açan olay ile ilgili çağrışımlar toplanır, gözden geçirilir ve işlenir.

Neofobiyi aşmak istiyorsanız bu noktada kişisel çabanızın önemli olduğunu bilmeniz yararlı olacaktır. Eğer profesyonel bir desteğe ihtiyaç duyuyorsanız Salus uygulaması üzerinden kişisel sağlık danışmanınızı seçebilirsiniz. Alanında uzman psikologlardan online terapi alarak hayat kalitenizi artırabilirsiniz.

Bu içeriği faydalı bulduysanız, “Kurban Psikoloji Nedir?” ve “Ölüm Korkusu Neden Olur?” başlıklı makaleleri de inceleyebilirsiniz.

Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.